Op het Stadmakerscongres 2019 presenteerde wethouder Bert Wybenga zijn Big Five: vijf plannen voor het vergroenen en verbeteren van de openbare ruimte in de stad. Inmiddels werkt Stadsontwikkeling aan zeven stadsprojecten die een antwoord moeten geven op de grote opgaven van de groeiende stad. Joep Klabbers sprak met Annemieke Fontein, Hoofd Landschapsarchitectuur bij de gemeente Rotterdam en verantwoordelijk voor de 7 stadsprojecten, over hoe ze Rotterdam veranderen.
‘Openbare ruimte is een supermiddel, daar gebeurt het’
Wat op het eerste oog een verzameling incidentele vergroeningsprojecten lijkt, is eigenlijk een grootschalig plan om de opgaven aan te pakken waar we als stad voor staan, zo maakt Annemieke Fontein in het begin van het gesprek meteen duidelijk. ‘Het gaat om meer dan bomen planten en buitenruimte aanpakken. De druk op de openbare ruimte is sinds een aantal jaren merkbaar toegenomen. Juist de afgelopen tijd met Covid-19 laat zien hoe waardevol het is om te kunnen wandelen, ontmoeten en sporten vlakbij huis. Met de voorgenomen toevoeging van 50.000 nieuwe woningen komt de openbare ruimte nog verder onder druk te staan. Daarnaast ligt er de vraag hoe maken we de stad zo klimaatadaptief mogelijk? En hoe betrek je iedereen bij de veranderende stad? Heel veel van deze opgaven komen bij elkaar in de openbare ruimte.’
Waar komen deze zeven projecten vandaan?
‘Vanuit het besef dat een compacte stad vraagt om hoogwaardige buitenruimte gaf het College van B&W in juli 2019 opdracht om te onderzoeken hoe bestaande buitenruimte-projecten een antwoord konden geven op actuele stedelijke vraagstukken. Daar bij ging het om zowel fysieke opgaven, zoals verdichting, mobiliteit en klimaat, als over sociale opgaven met betrekking tot gezondheid, vergrijzing en vereenzaming. We waren al bezig met het Hofbogenpark, de herinrichting van de Coolsingel en het Hofplein, woningbouwstudies aan de Blaak, grote bouwontwikkelingen aan de Rijnhaven en studies naar het vergroenen van wijken rond de Maashaven. Bij het Schouwburgplein gaf een lekkend dak aanleiding om na te denken over verblijfskwaliteit en toegankelijkheid ervan. In Prins Alexander ligt er een opgave die vergelijkbaar is met die van de binnenstad tien jaar geleden, om meer woningen toe te voegen, de verblijfskwaliteit te verbeteren, plinten te vullen en het gebied te ontwikkelen tot een volwaardig onderdeel van de stad. Vanuit Programma Rivieroevers komt daar Feyenoord City nog bij. Zo ontstaat een groene stadsas, van noord naar zuid, met de rivier als centraal landschappelijk element.’
Wat betekenen deze projecten voor de ontwikkeling van Rotterdam?
‘De ruim opgezette, goed bereikbare wederopbouwstad maakte vanaf 2008 plaats voor de City Lounge gedachte, met meer oog voor verblijfskwaliteit. We gaan meer woningen toevoegen aan de binnenstad en voegen met deze 7 stadsprojecten nu ook extra groen toe. In veel oude stadswijken rond de binnenstad heerst groenarmoede, mensen hebben geen eigen tuin en er is weinig publiek groen. Terwijl dit ook de wijken zijn waar woningen bijgebouwd gaan worden. Het is zaak om ruimte te vinden en opgaves te stapelen, zoals groen en bijvoorbeeld waterbuffering. Je moet de stad letterlijk en figuurlijk ademruimte geven. Ook luchtkwaliteit is van belang voor gezonde wijken. De mobiliteitstransitie speelt hierin een grote rol. We zien steeds meer openbaar vervoer, fietsers en voetgangers en minder auto’s in de stad. Die andere snelheid geeft een hele andere stadservaring. We gaan daarmee een nieuwe fase in met meer aandacht voor leefkwaliteit.’
Hoe zie je Rotterdam over tien tot twintig jaar?
‘Vanuit je woning heb je straks eenvoudig toegang tot een aantrekkelijke openbare ruimte of park van formaat. Ruimte om te joggen, wandelen en elkaar te ontmoeten. De 7 stadsprojecten geven lucht aan de verdichtende stad. Ze dragen ook bij aan een nieuwe connectie met de rivier en hechten de stad met beide oevers aan het water. Ik zie het als een enorme kans om de potentie van de rivier en haar kades te benutten. Juist voor een stad met hoge dichtheid liggen er kansen in de ruimte en de landschappelijke kwaliteiten van de rivier, met meer natuurlijke vooroevers en watervegetatie, en de honderden kilometers aan kade. Daar ging het indertijd bij mijn sollicitatie bij de gemeente al over en nu hebben we de kans om daarin een versnelling te maken.’
Hoe kunnen Rotterdammers bijdragen aan de plannen, of zijn ze al af?
‘Met deze 7 stadsprojecten maken we plekken die van de hele stad zijn, voor alle Rotterdammers. In 2019 deden we hiervoor de belofte, dit jaar zijn de eerste schetsontwerpen gemaakt en nu presenteren we ze aan een breed publiek. Daarmee start ook het traject om bewoners te laten bijdragen aan de plannen. Dat is altijd superleuk en inspirerend. Als ontwerper heb je de ruimtelijke expertise, maar je kunt verrast worden door heel specifieke wensen over het gebruik.
Participatie is, als het goed gebeurd, heel waardevol en kan een ontwerp de juiste precisie geven: voor wie is het en van wie, wat is de programmering?
Het ene plan is wat verder gevorderd dan het andere plan, maar de komende vier jaar willen we ze zichtbaar maken en het gesprek aangaan om ze beter te maken. Goede openbare ruimte, waar mensen elkaar ontmoeten en betrokken zijn bij de stad, is een supermiddel. Daar gebeurt het.’
Lees meer over de 7 stadsprojecten
SMC20 programma
Vrijdag 29 januari vond de eerste publieke presentatie plaats van de 7 stadsprojecten. Lees meer en bekijk het programma terug via: 7 stadsprojecten – Stadmakerscongres 2020.